Bitka na Neretvi – Slag bij Neretva

Het is januari 1943, de Tweede Wereldoorlog is volop in gang en Tito en zijn troepen – beter bekend onder de naam Partizanen – zitten vast in Jablanica een stad in Herzegovina.
De Asmogendheden – een alliantie bestaande uit Duitsland, Italië en Japan – hadden het doel de macht te verkrijgen over het territorium wat later Joegoslavië zou worden. Deze operatie onder codenaam Fall Weis is bekend geworden als de Slag bij Neretva – Bitka na Neretvi.
Om deze operatie tegen de partizanen (en communisten) uit te voeren verzamelden de Asmogendheden zes Duitse, drie Kroatische en drie Italiaanse divisies. Ook kregen ze hulp van verschillende regimenten van tsjetniks en guerrillastrijders uit Servië, die Italiaanse bondgenoten in dienst hadden.
Tijdens het verzet kwamen de Partizanen in een nauwe situatie terecht. Ze bevonden zich op de westelijke oever van de rivier de Neretva in Jablanica. De opmars van de Duitse troepenmacht was in volle gang en met hun rug stonden ze naar de rivier, wat een snelle rivier is die ook nog eens door bergachtig terrein stroomt en op de meeste plaatsen onbegaanbaar is.
Aan de andere kant van de rivier, in het oosten, stonden de Chetnik-troepen ze op te wachten. De enige manier om naar de overkant te komen was een enkele spoorwegbrug die zwaar bewaakt werd door Chetnik-troepen.
Het verlies leek aanstaande. Er leek dan ook geen uitweg uit deze benauwde situatie. Totdat de Partizanen met een geniaal idee kwamen. Eigenlijk een ingenieus bedrog. Wat deden ze? Ze bliezen de brug op!
Tijdens luchtverkenning concludeerden de Duitsers daarop dat de Partizanen waarschijnlijk van plan waren naar het noorden te trekken langs de westelijke oever van de rivier.
Ze gingen er vanuit dat de brug was vernietigd in een wanhopige poging om waarschijnlijk het moreel in hun gelederen op te voeren. De troepen van de Asmogendheden besloten daarop de loop van hun aanval aan te passen en begonnen noordwaarts te herschikken.
Doordat de troepen hun koers veranderen kregen de Partizanen kostbare tijd om de brug te repareren. Wat hadden de Partizanen namelijk gedaan? Ze hadden de brug zo opgeblazen dat vanuit de lucht leek alsof deze volledig was opgeblazen. In de praktijk was de hoofdstructuur gedeeltelijk intact. Hierdoor kon de brug snel hersteld worden.
Een snelle aanval via de brug verraste de Chetnik troepen en de Partizanen wonnen terrein. Ondanks dat de Asmogendheden vrij snel het plan van de Partizanen doorhadden, konden ze niet snel de troepen herschikken en werd de aanval afgeslagen.
De Asmogendheden probeerden het nog wel met een Luftwaffe luchtaanval, maar het effect was klein door het bergachtige terrein in het gebied. Tijdens een van deze luchtaanvallen werd de brug opnieuw verwoest. Uiteindelijk trokken de troepen van de Asmogendheden zich terug.
Na de oorlog werd op dezelfde plek een nieuwe spoorbrug gebouwd. De gebeurtenissen van de strijd werden nagespeeld in een Joegoslavische film uit 1969 met bekende Hollywoodacteurs Yul Brynner en Orson Welles, de laatste in de rol van Chetnik-commandant.
Om de slagveld climax in de film realistisch weer te geven, besloot regisseur Veljko Bulajic om de brug op te blazen. Hij verwachtte dat de overblijfselen van de brug een toeristische attractie zouden worden.
Echter werd geen enkele van de daadwerkelijke opnames in de film gebruikt, omdat dikke wolken zwarte rook het zicht verdoezelden. De scène werd uiteindelijk opgenomen met een schaalreplica in Praag.
Tegenwoordig is er een museum gewijd aan de strijd in de stad Jablanica.